Op het bovenstaande kaartje bevindt de Reiderwolderpolder zich vanaf het midden, links tussen de naar linksboven lopende lijnen. Het betreft een kaart tussen 1850 en 1864, de eerste afdeling is hier al ingepolderd, de tweede afdeling is nog kwelderland. Bron: Wikimedia Commons. Onbekende auteur. Licentie: Publieke Domein.

In het kort
De Reiderwolderpolder is een polder en voormalig waterschap in de huidige gemeente Oldambt. De polder ligt ten zuiden en ten oosten van de Carel Coenraadpolder en ten noorden van de Oostwolderpolder en de Stadspolder.
De Reiderwolderpolder is in de 19e eeuw in twee fasen ingedijkt. De eerste afdeling (het westelijk deel van de polder van 1.170 hectare) is ingepolderd in de jaren 1862 t/m 1864. De tweede afdeling (het oostelijk deel van de polder van 390 hectare) is in de jaren 1872 t/m 1874 ingepolderd. Het betreft landwinning in het gedeelte van de Dollard dat in de eeuwen ervoor door overstromingen is ontstaan. Het nieuwe land is zeer geschikt voor de graanteelt. Voor de afwatering wordt een nieuwe sluis aangelegd te Nieuwe Statenzijl. Nieuwe Statenzijl ligt dus in de Reiderwolderpolder. De polder is genoemd naar het verdronken dorp Reiderwolde [1]. In 1877 wordt de polder getroffen door de stormvloed van 1877. Er verdrinken 37 mensen.

Geschiedenis van de Reiderwolderpolder

Na jarenlange voorbereiding wordt op 11 juli 1860 door de betrokken eigenaren het plan vastgesteld tot inpoldering van de kweldergronden, ter grootte van 1120 ha, gelegen achter de Finsterwolderpolder onder de toenmalige gemeenten Beerta, Finsterwolde, Nieuwolda en Termunten [2]. (Kijk in het Hoofdmenu op deze website onder 'Dorpen, etc' onder het betreffende dorp voor meer informatie hierover).

Reiderwolderpolder, zicht naar het westen: dijkcoupure in de Opdijk, tussen het oostelijke en het westelijk deel van de polder. Links achter de dijk zien we nog een deel van het voormalige Stadskantoor. Foto: Gouwenaar, 3 mei 2011. Licentie: Creative Commons CC0 1.0 Universal Public Domain Dedication.

Aanleg van de zeedijk

Op 12 december 1861 wordt de aanleg van een zeedijk ter lengte van 9401 meter met een zeesluis ten behoeve van de afwatering van de Vierkarspelen en Bellingwolder zijlvesten en een duiker in de Dallingeweersterdijk opgedragen aan A.J. van der Sluis en A.W. van de Sluis te Appelscha, P.F. van der Sluis te Hemrik en E.S. Posthuma te Gorredijk voor ƒ 620.000.

Graven van een kanaal
Verder het leggen van een kanaal met uitwateringssluis bij Fiemel voor de afvoer van het water van de Oostwolderpolder, de Finsterwolderpolder en de nieuwe Reiderwolderpolder wordt door hen aangenomen voor ƒ91.890.

Reiderwolder polder dijkcoupure met schotbalkenhuisje bij Stadspolder. Foto: JacoNed, 8 augustus 2010. Licentie: Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported license.

Oprichting waterschap

Tegelijk met de start van de indijking is er een waterschap opgericht. Het heeft, naast de voltooiing van de zeedijk en het onderhoud ervan, de taak om voor de afvoer van water te zorgen. Dit komt via de bermsloot en de duiker in de Dallingeweersterdijk terecht in het ‘Afwateringskanaal van de Vereeniging’ [3], die weer via de sluis bij Fiemel uitkomt op de Eems. Het kanaal en de sluis worden beheerd door een apart waterschap, ‘De Vereeniging’ genaamd [4] [5].

De dijk is gereed

In 1862 is het nieuwe gebied door een zware dijk van de zee afgesloten. In de nacht van 3 op 4 december 1863 wordt de nieuwe dijk reeds door een stormvloed beschadigd. De kosten van herstel bedragen ƒ 43.000. In 1864 wordt de gehele polder met koolzaad ingezaaid.

Het resultaat is zeer goed, per hectare 44 hectoliter; prijs ƒ 13 per hectoliter. Er wordt in dit eerste oogstjaar van circa 1060 hectare ruim ƒ 600.000 bruto verkregen. Het tweede jaar wordt een nog grotere koolzaadoogst bereikt, namelijk 48 hectoliter per hectare; prijs ƒ 14 per hectoliter met een bruto opbrengst totaal ruim ƒ 730.000. In 1870 wordt de inmiddels ingeklonken zeedijk weer onder het voorgeschreven profiel gebracht, waarvan de kosten ƒ26.000 bedragen.

Reiderwolder polder dijkcoupure tussen de Stadspolder en de Reiderwolderpoler (zicht naar het noorden). . In de verte zien we nog net de zeedijk, die uiteraard hoger is dan de dijk op de foto, de slaperdijk. Bron: Wikimedia Commons. Foto: JacoNed, 8 augustus 2010. Licentie: Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported license.

Tweede afdeling wordt ingedijkt

In 1874 wordt door de stad Groningen de tweede afdeling van de Reiderwolderpolder ingedijkt, ter grootte van circa 368 hectare. De lengte van de zeedijk, vanaf de dijk van 1862 tot aan de Stadspolderdijk van 1740 bedraagt circa 4550 meter. Bij contract van 25/26 maart 1874 wordt overeengekomen dat de kosten van onderhoud van deze nieuwe dijk gedurende vijf jaren, te beginnen op 1 mei na de voltooiing, ten laste van de stad Groningen zullen blijven. Daarna komt het onderhoud ten laste van het waterschap Reiderwolderpolder.

Bloeiende tulpenvelden in de Reiderwolderpolder trekken altijd veel bekijks..

Zware storm in 1877
Op 30/31 januari 1877 jaagt een geweldige storm de Dollard vol water en de wilde golven overstromen de dijken van 1862 en 1874. De tweede afdeling staat boordevol water en de dijk is zeer zwaar afgeslagen. Het zeewater stroomt zelfs over de Stadspolderdijk en werpt vissersboten in die polder. In de eerste afdeling staan de landerijen ten oosten van het kanaal van Reiderland, in bezit van de stad Groningen, eveneens onder water.

Technische tekening. Prof. no. 65 Polder B. Dijkverzwaring Reiderwolderpolder. Datum: 1917. Betreft de in 1917 door het waterschap uit te voeren verzwaring van de Reiderwolderpolderdijk. Tekeningen (dwarsprofielen) betreffende de in 1917 door het waterschap uit te voeren verzwaring van de Reiderwolderpolderdijk / Provinciale Waterstaat. - Schaal: 1:200, 1916-1917 (1917). Bron: Beeldbank Groningen, nr. NL-GnGRA_817_4229.16.

Tweede storm
Op 26 februari 1877 stroomt nogmaals de tweede afdeling onder. De herstelkosten voor de eerste afdeling bedragen ƒ 46.000. De schade aan de dijk van de tweede afdeling, die geheel voor rekening van de stad Groningen komt, wordt hersteld voor ƒ 152.000.

Watervloed in 1878
Een hoge watervloed op 8 maart 1878 berokkent wederom grote schade aan de dijk van 1874. Herstelkosten voor de stad Groningen bedragen ƒ 63.000. Het vijfjarig onderhoud, waartoe de stad zich bij de indijking heeft verplicht, heeft haar in totaal ruim ƒ 250.000 gekost. De onderhoudskosten komen daarna ten laste van het waterschap. In 1881 wordt de dijk van 1874 verhoogd. De kosten bedragen ƒ 11.000.

Luchtfoto van het oostelijke deel van de Reiderwolderpolder met op de voorgrond Nieuwe Statenzijl en rechts achter de zeedijk, de kwelders en het slib, de Dollard. Het water links op de voorgrond is de Westerwoldse Aa. Het noorden ligt rechts op de foto. De plannen voor een buitendijks kanaal zijn niet uitgevoerd, de nieuwe sluis daarvoor werd in 1974 bij de Punt van Reide opgeleverd: de kosten van dit kunstwerkt hebben 30 miljoen gulden gekost. Om de kluten te sparen is er in plaats daarvan een binnendijks kanaal gekomen (zie foto), die echter niet gebruikt kan worden voor scheepvaart. De nieuwe sluis bij de Punt van Reide is afgebroken voor rond de zeven miljoen gulden. In 1991 wordt de aangelegde Breebaartpolder door Het Groninger Landschap gekocht en teruggegeven aan de natuur door in de zeedijk een pijp aan te leggen op eb en vloed weer te herstellen. De zgn 'Kluutcrisis' is er dus nooit gekomen, maar dat heeft wel flink wat geld gekost.

Noordwesterstorm in 1883
Op 13 december 1883 wordt de tweede afdeling door een geweldige noordwesterstorm nogmaals onder water gezet en ook de eerste afdeling ten oos­ten van het kanaal blijft daarvan niet geheel verschoond. Verreweg de meeste schade wordt weer toegebracht aan de dijk van 1874. Deze wordt daarom in 1884 nogmaals verhoogd en tevens verzwaard. De kosten worden bestreden uit een geldlening van ƒ 50.000.

Zware stormen in 1901 en 1906
De zware stormen van 1901 en 1906 brengen slechts lichte schaden teweeg en nadien is er nooit meer sprake van zware rampen geweest. Wel zijn de dijken daarna nog een paar keer gedeeltelijk verhoogd, o.a. in 1917 en in 1920 en 1921.

Dijkverhogingen
Nadat in 1924-1925 de Carel Coenraadpolder tot stand is gekomen worden de dijk van 1862 en een gedeelte van 1874 slaperdijken. De dijk van 1874, vanaf de zeedijk van de Carel Coenraadpolder tot de rijksdijk bij Nieuwe Statenzijl, wordt in de jaren 1935 en 1936 nogmaals verhoogd en wel tot 7 meter + N.A.P. Het Rijk en de Provincie verlenen belangrijke subsidies. De kosten bedragen ƒ 81.000, waarvan slechts ƒ 7.755 ten laste van het waterschap komt.

Donkere wolken boven een deel van de oostelijke Reiderwolderpolder gezien vanaf Nieuwe Statenzijl naar het westen. Foto: 8 augustus 2010. Auteur: JacoNed. Licentie: Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported license.

Aanleg van wegen

De wegen die in de Reiderwolderpolder zijn gelegen, met uitzondering van een drietal aftakkingen naar de Carel Coenraadpolder, worden in 1870 en latere jaren verhard onder genot van 50 % provinciesubsidie en zijn bij het waterschap in onderhoud. Door fusie met de andere bij Fiemel afstromende waterschappen is per 1 mei 1967 een einde gekomen aan de zelfstandigheid van de Reiderwolderpolder. Het waterschap wordt opgeheven en met de andere opgeheven waterschappen ondergebracht in het nieuwe waterschap ‘Fiemel’.

In de Reiderwolderpolder liggen conform het Boerderijenboek Oldambt, de boerderijen 198 t/m 216 [6].
Sinds 2000 ligt de Reiderwolderpolder binnen het waterschap Hunze en Aa’s.

Oostelijke Reiderwolder polder. Het betreft de weg naar naar Nieuwe Statenzijl. Rechts ligt de dijkcoupure (niet zichtbaar op de foto als boven) naar de Stadspolder. Bron: Wikimedia Commons. Auteur: JacoNed, 8 augustus 2010. Licentie: Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported license.

Waterschap Hunze en Aa’s
Het waterschap Hunze en Aa's is thans een groot waterschap in de provincies Groningen en Drenthe, dat is ontstaan uit een fusie van de waterschappen Hunze en Aa, Dollardzijlvest en Eemszijlvest (gedeeltelijk) [7]. Tevens zijn er taken overgedragen van het Zuiveringsschap Drenthe en de dienst Zuiveringsbeheer van de provincie Groningen. De nieuw gevormde organisatie heeft de naam Hunze en Aa's gekregen, genoemd naar de Hunze, de Drentsche Aa, de Mussel Aa, de Ruiten Aa en de Westerwoldse Aa, de vijf belangrijkste rivieren binnen het gebied. Het hoofdkantoor is gevestigd in Veendam. In 2021 is de Dijkgraaf [8] van het schap de heer Geert-Jan ten Brink, vanaf 1 augustus 2017. Overigens kent Nederland 21 waterschappen die niet overeenkomen met de provinciegrenzen.

Het beheergebied van waterschap Hunze en Aa's heeft:
- 213.000 hectare oppervlakte
- 424.000 inwoners
- 28 kilometer aan zeedijk
- 500 kilometer aan kanaaldijken
- 3525 kilometer kanalen en sloten

De Dollardkwelders achter de zeedijk. Betreft buitendijks aangeslibd land, dat bij gewone vloed niet meer onderloopt en doorgaans begroeid is. Op de horizon ligt Duitsland. Bron: Kennisbank Hunze en Aa's. Foto: Hunze en Aa's, 21 juni 2021. Licentie: opensource.org/licenses/GPL-2.0.